Οι «καυκάλες» είναι για αρκετούς αυτές που φιλοξένησαν τα παιδικά μας παιχνίδια στις γειτονιές τα καλοκαίρια. Αυτές που μετατρέπονταν σε λιμνούλες τον χειμώνα, δίνοντας νέα πλοκή στις περιπέτειές μας, αφήνοντας τη φαντασία μας να ξεδιπλωθεί.
Αυτές οι καυκάλες σε ορισμένες περιοχές της Κύπρου σχηματίζουν έναν πολύ σημαντικό τύπο οικοτόπου – τα «Μεσογειακά εποχιακά λιμνία», όπως ονομάζονται. Είναι μικρές λιμνούλες γλυκού νερού που φιλοξενούν ιδιαίτερη αμφίβια βλάστηση και δημιουργούνται σε κρούστα που σχηματίζεται σε διάφορους ασβεστούχους σχηματισμούς. Το φθινόπωρο και τον χειμώνα οι λιμνούλες αυτές γεμίζουν, συνήθως από το νερό της βροχής, ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι είναι ξηρές και τα φυτά του οικοτόπου είναι προσαρμοσμένα σε αυτή την εναλλαγή φάσεων.
Τι είναι «οικότοπος» και πού συναντάμε τα Μεσογειακά εποχιακά λιμνία;
«Οικότοπος» είναι το φυσικό περιβάλλον και οι συνθήκες στις οποίες ζει και αναπτύσσεται ένας φυτικός ή ζωικός οργανισμός. Αυτό το φυσικό περιβάλλον καλύπτει μία έκταση με κοινά βιοτικά στοιχεία, για παράδειγμα χλωρίδα, αλλά και κοινά αβιοτικά στοιχεία, όπως είναι το νερό, το χώμα κ.ά.
Τον οικότοπο «Μεσογειακά εποχιακά λιμνία» μπορούμε να τον συναντήσουμε στο Κάβο Γκρέκο, στον Ποταμό Λιοπετρίου και στον Ακάμα.
Η χλωρίδα του οικοτόπου
Στον οικότοπο αυτό μπορούμε να δούμε χαρακτηριστικά είδη χλωρίδας, τα οποία ανθίζουν στις αρχές της άνοιξης. Τα είδη αυτά εμφανίζονται σε πολύ ρηχά λιμνία, με ελάχιστο ή καθόλου χώμα ή βλαστούν στην περιφέρεια μεγαλύτερων και βαθύτερων λιμνίων.
Απειλές
Ο οικότοπος των εποχιακών λιμνίων είναι ευαίσθητος στη μεταβολή της ποιότητας και της ποσότητας του νερού, καθώς και στη μεταβολή των καιρικών συνθηκών. Για τον λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στην κλιματική αλλαγή. Καθώς εμφανίζεται μόνο συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου και φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας, ο οικότοπος είναι επιρρεπής σε οποιαδήποτε διατάραξη λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως οι παράνομες επιχωματώσεις, η δημιουργία έργων υποδομής, η διέλευση με τροχοφόρα και η έμμεση εισροή λιπασμάτων και τοξικών ουσιών στα εποχιακά λιμνία.
Ακόμη μία απειλή που αντιμετωπίζουν τα εποχιακά λιμνία είναι η παρουσία Χωροκατακτητικών Ξένων Ειδών, ιδιαίτερα ειδών χλωρίδας που δεν ανήκουν στο περιβάλλον της Κύπρου. Αυτά τα είδη έχουν καταφέρει να εγκατασταθούν στο φυσικό μας περιβάλλον, να ανταγωνίζονται με ιθαγενή είδη, να τα εκτοπίζουν και να τα οδηγούν ακόμη και σε εξαφάνιση! Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η ακακία, η οποία εισάχθηκε στην Κύπρο στα τέλη του 19ου αιώνα επί Βρετανικής αποικιοκρατίας για χρήση σε φυτείες. Η Ακακία εισβάλλει εύκολα σε νέα οικοσυστήματα, ανταγωνίζεται έντονα άλλα είδη για νερό και φως και αλλάζει τη σύνθεση του εδάφους με τη δέσμευση αζώτου και την κάλυψη του με στρώματα φύλλων. Εκεί που φυτρώνει μία ακακία δημιουργείται γρήγορα πυκνή συστάδα φυτών, η οποία εκτοπίζει τα είδη που φυσιολογικά φύονται στην περιοχή, οδηγώντας έτσι στην καταστροφή οικοτόπων.
Πώς το έργο Πανδώτειρα βοηθά στην προστασία του οικοτόπου
Στο πλαίσιο του έργου Πανδώτειρα εκπονείται Σχέδιο Δράσης για τη διαχείριση του οικοτόπου των εποχιακών λιμνίων. Σύμφωνα με το Σχέδιο αναμένεται να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα, όπως για παράδειγμα, η αντιμετώπιση των Χωροκατακτητικών Ξένων Ειδών (Ακακία) στον οικότοπο εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ποταμός Λιοπετρίου, η απομάκρυνση αποβλήτων, μπάζων και ξένου χώματος στην ίδια περιοχή και η στοχευμένη περίφραξη του οικοτόπου στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Κάβο Γκρέκο και στη Χερσόνησο Ακάμα για τον περιορισμό της καταπάτησης από τροχοφόρα οχήματα.
Μάθε περισσότερα για το έργο Πανδώτειρα εδώ.
Συγγραφή και επιμέλεια: Διαχειριστική Ομάδα Έργου “Πανδώτειρα”
Συμβολή: Δρ. Μάριος Ανδρέου (Πανεπιστήμιο Frederick)
Φωτογραφία τίτλου: Δρ. Μάριος Ανδρέου (Πανεπιστήμιο Frederick)
