Κάθε χρόνο, δισεκατομμύρια πουλιά ξεκινούν ένα μακρύ και ταυτόχρονα επικίνδυνο ταξίδι, διασχίζοντας ηπείρους και ωκεανούς για να φτάσουν στους τόπους αναπαραγωγής ή διαχείμασής τους. Η Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστευτικών Πουλιών, που φέτος τιμάται στις 11 Οκτωβρίου, είναι μια ευκαιρία να υπενθυμίσουμε τη σημασία της προστασίας αυτών των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους, τόσο παγκοσμίως όσο και τοπικά.
Η Κύπρος στον παγκόσμιο χάρτη της μετανάστευσης
Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης στο ανατολικό άκρο της Μεσογείου, αποτελεί έναν κρίσιμο σταθμό ξεκούρασης και κομβικό σημείο ανεφοδιασμού για εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά που ταξιδεύουν μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Κατά τις περιόδους άνοιξης και φθινοπώρου, από τον ουρανό της Κύπρου περνάνε χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά, από τα πιο μεγάλα όπως γερανοί, πελαργοί, μεγάλα και μεσαία αρπακτικά και υδρόβια, καθώς πλήθος άλλων μικρότερων ειδών που ορισμένα κάνουν και στάση στο νησί μας για ανεφοδιασμό και ξεκούραση, σε σημαντικούς βιότοπους όπως οι αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου, ο υγρότοπός «Λειβάδι» Ακρωτηρίου, οι λίμνες Παραλιμνίου και Ορόκλινης, το Κάβο Γκρέκο, η χερσόνησος Ακάμα και άλλα, απαραίτητα για τη συνέχιση της μετακίνησης από τη Κύπρο προς άλλες γεωγραφικές τοποθεσίες.
Ποικιλία ειδών και σπάνια φαινόμενα
Πάνω από 200 είδη μεταναστευτικών πουλιών καταγράφονται στην Κύπρο, ανάμεσά τους και σπάνια ή απειλούμενα είδη, όπως ο Στικταετός (Clanga clanga), το Μαυροφάλκονο (Falco vespertinus) και ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae). Οι υγρότοποι, οι κοιλάδες ποταμών, οι παράκτιες περιοχές και τα ορεινά περάσματα λειτουργούν ως “πράσινοι διάδρομοι” που επιτρέπουν στα πουλιά να συνεχίσουν το ταξίδι τους με ασφάλεια.
Απειλές και προκλήσεις
Δυστυχώς, τα μεταναστευτικά πουλιά αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές, τόσο κατά τη μετανάστευση όσο και στους ενδιάμεσους σταθμούς: παράνομη παγίδευση, καταστροφή ενδιαιτημάτων, κλιματική αλλαγή και εμπόδια στις μεταναστευτικές διαδρομές λόγω της αστικοποίησης, ανεμογεννήτριες και δίκτυα ενεργειακής υποδομής . Στην Κύπρο, παρά τις βελτιώσεις των τελευταίων χρόνων, η παγίδευση με δίχτυα και ξόβεργα με τη χρήση ηχοπαραγωγικών συσκευών παραμένει σοβαρό πρόβλημα σε ορισμένες περιοχές.
Το ταξίδι του νεαρού Αριστοφάνη
Ο Αριστοφάνης είναι ένα νεαρό φλαμίνγκο που βρέθηκε εξαντλημένο στην Κύπρο τον Αύγουστο του 2023. Μεταφέρθηκε άμεσα στο κέντρο περίθαλψης της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας, όπου παρέμεινε για 2 μήνες περίπου. Ακολούθως, τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας τοποθέτησε πομπό στο φλαμίνγκο για να καταγράφονται οι κινήσεις του και το απελευθέρωσε στην αλυκή Ακρωτηρίου.
Μέσω του πομπού μάθαμε ότι μέχρι τον Μάη του 2024, ο Αριστοφάνης βρισκόταν στην Αλυκή Ακρωτηρίου. Έπειτα επισκέφτηκε διάφορους υγροβιότοπους της Κύπρου. Τις λίμνες Ορόκλινης, Παραλιμνίου, Αμμοχώστου (Αγ. Λουκάς), Καράολος και το βόρειο τμήμα των εκβολών Πεδιαίου – Γιαλιά. Στη συνέχεια έκανε ένα σύντομο ταξίδι 7 ημερών στην Τουρκία, στη λίμνη Ereğli και ακολούθως επέστρεψε στην Κύπρο όπου και παρέμεινε για ένα μήνα περίπου. Ύστερα έκανε μια σύντομη στάση 24 ωρών στον υγροβιότοπο του Eilat στο Νότιο Ισραήλ, διέσχισε την Ερυθρά θάλασσα και την επόμενη μέρα πήγε νότια.
Συνέχισε το ταξίδι του νότια, καταλήγοντας στην Αίγυπτο και το βόρειο Σουδάν, πάντα ακολουθώντας τον Νείλο. Τα τελευταία στίγματα που έχουμε λάβει είναι από τον Δεκέμβρη του 2024, όταν ο Αριστοφάνης επισκέφτηκε τη λίμνη Νουβία στο Σουδάν. Μάλλον λόγω μειωμένης δορυφορικής κάλυψης στην περιοχή δεν έχουμε λάβει νέα δεδομένα από τότε. Ανυπομονούμε όμως να δούμε πώς θα συνεχίσει τα ταξίδια του το νεαρό φλαμίνγκο!
Ένα κοινό καθήκον
Η προστασία των μεταναστευτικών πουλιών δεν γνωρίζει σύνορα. Απαιτεί διεθνή συνεργασία, ευαισθητοποίηση των πολιτών και ενίσχυση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Η Κύπρος έχει ρόλο-κλειδί σε αυτή την προσπάθεια και κάθε βήμα προς τη διατήρηση των φυσικών της οικοσυστημάτων συμβάλλει στην παγκόσμια προστασία της βιοποικιλότητας.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστευτικών Πουλιών, καλούμε όλους να παρατηρήσουν, να μάθουν και να προστατεύσουν αυτά τα υπέροχα είδη που διασχίζουν τον κόσμο για να επιβιώσουν. Μαζί μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι ουρανοί της Κύπρου θα συνεχίσουν να γεμίζουν φτερά και τραγούδια για πολλές γενιές ακόμα.
Πώς το έργο Πανδώτειρα βοηθά τα μεταναστευτικά πουλιά
Στο πλαίσιο του Έργου Πανδώτειρα, ενός δεκαετούς Έργου το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα LIFE της ΕΕ, θα καλυφθούν τα κενά γνώσης σχετικά με τις ειδικές απαιτήσεις ορισμένων ειδών για τη διατροφή, τη φωλεοποίηση και την ανάπαυση, καθώς και την ποσοτικοποίηση των απειλών που αυτά αντιμετωπίζουν. Η κάλυψη αυτών των κενών γνώσης θα επιτρέψει την υιοθέτηση στοχευμένων δράσεων διατήρησης για τη βελτίωση της κατάστασης των ειδών αυτών σε συγκεκριμένες Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Ως αποτέλεσμα, θα μπορέσουν να επιτευχθούν οι στόχοι διατήρησης, τόσο για τα είδη, όσο και για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 στις οποίες βρίσκουμε τα είδη αυτά.
Μάθετε περισσότερα για το έργο Πανδώτειρα εδώ.
Συγγραφή: Χάρης Χατζηστυλλής (Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας)
Συμβολή: Δρ. Νικόλαος Κασίνης (Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας), Ανταία Χρίστου (BirdLife Cyprus)
Φωτογραφία τίτλου: A. Stocker
