Τα εγκαταλελειμμένα, χαμένα ή απορριφθέντα αλιευτικά εργαλεία είναι κυρίως δίχτυα, τα οποία χάνονται στη θάλασσα. Οι λόγοι για αυτήν την απώλεια ποικίλλουν, από ατυχήματα, καταιγίδες και εμπλοκή σε εσκεμμένη εγκατάλειψη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι 20% των αλιευτικών εργαλείων χάνεται στη θάλασσα, και ότι αυτά αποτελούν περίπου το ένα τρίτο των θαλάσσιων απορριμμάτων στην Ευρώπη.
Αποτελούν απειλή τα δίχτυα-φαντάσματα;
Τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία, γνωστά και ως «δίχτυα – φαντάσματα» (ghost gear), είναι μια πολύ σοβαρή απειλή για το θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς σχηματίζουν ένα αόρατο κάθετο «τοίχο» και αποτελούν την πιο θανατηφόρα μορφή εγκλωβισμού για θαλάσσιους οργανισμούς. Το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση διαπίστωσε ότι τα δίχτυα-φαντάσματα επηρεάζουν το 66% των θαλάσσιων ζώων, συμπεριλαμβανομένων όλων των ειδών θαλάσσιας χελώνας καθώς και το 50% των θαλασσοπουλιών.
Τα δίχτυα-φαντάσματα αποτελούν απειλή για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, καθώς συνεχίζουν να αλιεύουν ψάρια και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς (θαλάσσιες χελώνες, θαλασσοπούλια κ.λπ.) ακόμη και μετά την εγκατάλειψη/απόρριψη τους στη θάλασσα και χωρίς την ανθρώπινη συμμετοχή. Ο εγκλωβισμός θαλάσσιων οργανισμών σε αυτά τα δίχτυα-φαντάσματα οδηγεί τις περισσότερες φορές σε πρόκληση πνιγμού και θάνατο.
Το πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων αλιευτικών εργαλείων επιδεινώνεται συνεχώς λόγω της μεγαλύτερης εξάπλωσης των αλιευτικών δραστηριοτήτων, αλλά και εξαιτίας της υιοθέτησης ιδιαίτερα ανθεκτικών αλιευτικών εργαλείων κατασκευασμένων από μακράς διαρκείας συνθετικά υλικά. Συγκεκριμένα, τα δίχτυα αυτά αποτελούν περίπου το 10% (δηλ. περίπου 640.000 τόνοι) όλων των απορριμμάτων που καταλήγουν στους παγκόσμιους ωκεανούς.
Ποια είναι η διάρκεια ζωής των εγκαταλελειμμένων αλιευτικών εργαλείων;
Tα εγκαταλειμμένα αυτά δίχτυα, κατασκευασμένα από ανθεκτικά υλικά που δεν βιοδιασπώνται, παραμένουν στον βυθό για εκατοντάδες χρόνια. Εκτιμάται ότι η διάρκεια ζωής των νημάτων από τα οποία κατασκευάζονται τα αλιευτικά εργαλεία, φτάνει τα 600 χρόνια μέχρι να διασπαστούν στο νερό.
Υπάρχουν λύσεις για αντιμετώπιση του προβλήματος;
Σύμφωνα με Ευρωπαϊκές νομοθεσίες, οι αλιείς έχουν υποχρέωση (ΕΚ 1224/2009) να ανακτούν τα αλιευτικά τους εργαλεία ή να αναφέρουν τυχόν χαμένα εργαλεία. Επιπρόσθετα, το πρόβλημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την αποφυγή απώλειας των εργαλείων από τους αλιείς, την παράδοση των παλαιών δικτύων από τους αλιείς για ανακύκλωση, ανάπτυξη νέων τεχνολογικών μέσων για την απεικόνιση του πυθμένα της θάλασσας και την έρευνα για πιθανή ανάπτυξη αλιευτικών εργαλείων από βιοδιασπώμενα υλικά.
Ποια μέτρα λαμβάνονται για την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας από τα δίχτυα-φαντάσματα;
Το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών, διοργανώνει συστηματικά, εκστρατείες υποβρύχιου καθαρισμού θαλασσίων περιοχών, αλιευτικών καταφυγίων και λιμανιών για την απομάκρυνση απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταλελειμμένων αλιευτικών εργαλείων. Οι εκστρατείες καθαρισμού επεκτείνονται και σε παραλίες και βοηθούν σημαντικά στη μείωση του προβλήματος.
Πώς το έργο Πανδώτειρα βοηθά στη μείωση του προβλήματος των διχτυών-φαντασμάτων
Το Πανδώτειρα είναι ένα δεκαετές έργο, το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα LIFE της ΕΕ. Τελικός στόχος του έργου είναι να γίνει το δίκτυο Natura 2000 πιο αποτελεσματικό, λειτουργικό και βιώσιμο.
Στο πλαίσιο του Έργου θα δημιουργηθούν ευκαιρίες ενημέρωσης του κοινού για την ανάγκη προστασίας της φύσης ειδικά από τα απορρίμματα.
Η ενεργοποίηση για την προστασία και διατήρηση ενός υγιούς και καθαρού θαλάσσιου περιβάλλοντος είναι ευθύνη και δικαίωμα όλων μας. Η καλλιέργεια συναίσθησης της ευθύνης έναντι των υφιστάμενων και επόμενων γενεών, με την συμβολή της κοινωνίας των πολιτών, είναι καθοριστική προς τον σκοπό αυτό.
Μάθετε περισσότερα για το έργο Πανδώτειρα εδώ.
Συγγραφή: Γιάννα Σαμουήλ (Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών)
Επιμέλεια: Διαχειριστική Ομάδα Έργου “Πανδώτειρα”
Φωτογραφία τίτλου: Γιάννα Σαμουήλ
