Τα χρώματα του φαντάζουν εξωτικά, είναι όμως κάτοικος Μεσογείου εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο λόγος για τον Σκάρο (Sparisoma cretense), ένα είδος ψαριού που βλέπουμε συχνά στις θάλασσες της Κύπρου, καθώς προτιμά τα θερμά νερά. Αν και κοινό είδος στη Μεσόγειο, δεν παύει από το να μας εντυπωσιάζει με κάποια χαρακτηριστικά του. Δες εδώ 10 εντυπωσιακά στοιχεία για τον Σκάρο:
Ο σκάρος και οι ονομασίες του
1. Λέγεται και παπαγαλόψαρο
Πήρε το όνομα του από το “ράμφος” του το οποίο σχηματίζεται από συγχωνευμένα δόντια, που θυμίζουν παπαγάλο. Το δυνατό του «ράμφος» το χρησιμοποιεί για να ξύνει άλγες και φύκια από τα βράχια. Το “ράμφος” αυτό αναπληρώνεται συνεχώς, καθώς φθείρεται από τη χρήση.
2. Είναι πολύχρωμος βοσκητής
Το επιστημονικό του όνομα Sparisoma προέρχεται από τη λατινική λέξη sparus δηλαδή χρυσό κεφάλι και την ελληνική λέξη σώμα. Η φυσιογνωμία και τα χρώματά του φαντάζουν εξωτικά και ζωηρά κάνοντας τον να ξεχωρίζει ανάμεσα στον βυθό. Τα θηλυκά έχουν κόκκινο-πορτοκαλί χρώμα με γκρι και κίτρινες κηλίδες ενώ τα αρσενικά έχουν έντονα κόκκινο-γκρι-πράσινα χρώματα και μοιάζουν με χριστουγεννιάτικα στολίδια που διακοσμούν τα καταπράσινα λιβάδια Ποσειδωνίας. Τα λιβάδια αυτά είναι κοινώς αποκαλούμενα ως «φύκια» αλλά δεν είναι παρά φυτά της θάλασσας, έχουν ρίζες, φύλλα, άνθη και καρπούς, όπως ακριβώς και τα φυτά της ξηράς και οι σκάροι πάνε σ’αυτά για να ψάξουν για την τροφή τους
3. Θεωρείται γαστρονομικό έδεσμα
Ο σκάρος θεωρείται ιδιαίτερος μεζές από την αρχαιότητα. Το επιστημονικό του όνομα cretense, αναφέρεται στην Κρήτη, όπου θεωρείται σημαντικό είδος αλιείας και γαστρονομίας.
Έχει συναρπαστική βιολογία
4. Είναι καλά μελετημένος από τον Αριστοτέλη
Ο Αριστοτέλης αφιέρωσε πολλές από τις απίθανες φυσικές παρατηρήσεις του γι’ αυτό το ιδιαίτερο ψάρι και τις περιέλαβε στα συγγράμματά του. Σημειώνει ειδικά την εντυπωσιακή ικανότητα του σκάρου να καθαρίζει το έντερό του τρώγοντας ένα είδος φυκιών πριν από την αναπαραγωγή του.
5. Ξεκινά τη ζωή του σαν θηλυκό
Είναι ερμαφρόδιτος πρωτογυνικός, δηλαδή τα άτομα μεγαλώνουν ως θηλυκά και μετατρέπονται σε αρσενικά καθώς ενηλικιώνονται. Συνυπάρχουν και ενήλικα θηλυκά και αρσενικά, αν και τα πρώτα είναι κατά μέσο όρο μικρότερα από τα δεύτερα.
6. Ζει σε χαρέμια
Τα αρσενικά δημιουργούν “χαρέμια” θηλυκών και επιδεικνύουν έντονη επιθετικότητα απέναντι σε άλλα αρσενικά. Η κοινωνική τους δομή βασίζεται στην προστασία της περιοχής και των θηλυκών τους. Αναπαράγονται κυρίως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, και η ωοτοκία λαμβάνει χώρα γύρω στην αυγή ή το σούρουπο και μπορεί να συμβεί σε ζευγάρια ή ομάδες. Τα αυγά εκκολάπτονται σε «νύμφες» που κολυμπάνε, μέσα σε 50-60 ημέρες.
7. Κοιμάται με υπνόσακο
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο σκάρος εκκρίνει μια προστατευτική βλέννα που καλύπτει το σώμα του σαν “κουκούλι.” Αυτό λειτουργεί ως άμυνα από θηρευτές, αποτρέποντας τους να τον εντοπίσουν μέσω της οσμής.
Είναι σημαντικός για τα παράκτια οικοσυστήματα
8. Κολυμπά σε ζεστά νερά
Είναι θερμόφιλο είδος, δηλαδή είναι προσαρμοσμένο να ζει σε θερμά νερά και είναι κοινό στη Μεσόγειο και τον ανατολικό Ατλαντικό σε βάθη έως 50 μέτρα. Αποτελεί δείκτη για αλλαγές στη θερμοκρασία του νερού και η ιστορική κατανομή του έχει αλλάξει λόγω της κλιματικής αλλαγής, προσαρμοζόμενος στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της Μεσογείου.
9. Παίζει ρόλο μηχανικού στο οικοσύστημα που ζει
Όπως και άλλα μέλη της οικογένειας Scaridae, συμβάλλει στη φυσική παραγωγή άμμου. Τα θραύσματα από τους οργανισμούς που καταναλώνει στους βραχώδεις υφάλους (π.χ. επίφυτα, πολύποδες και κοράλια) αλέθονται στο στομάχι του και αποβάλλονται ως ψιλή άμμος, επηρεάζοντας τη γεωμορφολογία των παράκτιων περιοχών.
10. Καθαρίζει το σπίτι του
Ο σκάρος παίζει σημαντικό ρόλο στα θαλάσσια οικοσυστήματα, καθώς ελέγχει την ανάπτυξη της άλγης, συμβάλλοντας στη διατήρηση της ισορροπίας στους βραχώδεις βυθούς όπου ζει και στα λιβάδια Ποσειδωνίας.
Ο Σκάρος και το έργο Πανδώτειρα
Στο πλαίσιο του έργου Πανδώτειρα υλοποιούνται δράσεις καταγραφής της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και αφθονίας των ψαριών στις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ) του Κάβο Γκρέκο και Κακοσκάλι και γίνεται αξιολόγηση της διαχείρισης των ΘΠΠ. Ένα από τα πιο κοινά είδη που βρήκε η ομάδα μας στις περιοχές αυτές είναι ο Σκάρος.
Το έργο Πανδώτειρα ασχολείται με τη διαχείριση του δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο και στοχεύει στο να καταστεί το δίκτυο πιο αποτελεσματικό, λειτουργικό και βιώσιμο. Συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με συντονιστή το Τμήμα Περιβάλλοντος, ενώ στο έργο συμμετέχουν ακόμη 13 συνεργαζόμενοι φορείς από Κυβερνητικά Τμήματα, Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς και ιδιωτικές εταιρείες.
Μάθε περισσότερα για το έργο εδώ.
Συγγραφή: Δρ Μαρία Χρίστου (Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών)
Επιμέλεια: Διαχειριστική ομάδα έργου “Πανδώτειρα”
Φωτογραφία τίτλου: Σάκης Λαζαρίδης
