Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση στο πλαίσιο του Θαλάσσιου Γραμματισμού
Ως γραμματισμό εννοούμε κατά κύριο λόγο την ικανότητα ανάγνωσης και γραφής. Με τον όρο όμως του θαλάσσιου γραμματισμού (ΘΓ) εννοούμε τις βασικές αρχές και τις θεμελιώδεις έννοιες για τη θάλασσα που μπορεί να μάθει ένα άτομο και να επικοινωνήσει στους γύρω του με ουσιαστικό τρόπο, ενώ παράλληλα να είναι σε θέση να λαμβάνει ενημερωμένες και υπεύθυνες αποφάσεις σχετικά με τη βιοποικιλότητα και τους πόρους που αυτή παρέχει.
Ο θαλάσσιος γραμματισμός καθορίζεται από δύο ερωτήσεις: Πώς σε επηρεάζει η θάλασσα και πώς εσύ επηρεάζεις τη θάλασσα;
Γιατί είναι σημαντικός ο ΘΓ για την Κύπρο;
Η θάλασσα αποτελεί ίσως το πιο συναρπαστικό και σίγουρα το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του νησιού μας, καθώς φιλοξενεί τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία ζωής και οικοσυστημάτων και συνιστά αναπόσπαστη πτυχή της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Επίσης η κοινωνία της Κύπρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θάλασσα, με τις περισσότερες κοινότητες του νησιού να αναπτύσσονται σε παραθαλάσσιες περιοχές με συναφή δραστηριότητα.
Η Κύπρος, ως κράτος μέλος της ΕΕ, εφαρμόζει διάφορες οδηγίες και συμβάσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της, των αλιευτικών της πόρων και υδρόβιων οργανισμών που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή της. Επιπλέον, η διατήρηση των παράκτιων φυσικών οικοτόπων, των τοπίων και των φυσικών πόρων και οικοσυστημάτων εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στη διαχείριση τους, με το Δίκτυο Natura 2000 να προστατεύει γύρω στα 130 τ.χλμ. παράκτιων περιοχών και πέρα των 8,000 τ.χλμ. υπεράκτιας περιοχής.
Παρά τα νομοθετικά εργαλεία που εφαρμόζονται, στις παράκτιες ζώνες της Μεσογείου, όπως και στην Κύπρο υπάρχει συνεχής άσκηση υψηλών πιέσεων στο περιβάλλον και παρατηρείται υποβάθμιση των παράκτιων πόρων και της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Μερικές από αυτές τις πιέσεις είναι η κλιματική αλλαγή, η διάβρωση των ακτών, η θαλάσσια ρύπανση, η υπεραλίευση, και ο τουρισμός.
Ο ΘΓ αποτελεί μια λύση σε αυτές τις προκλήσεις και με τις βασικές αρχές που συγκροτούν το πλαίσιό του, αναλαμβάνει τον ρόλο ενός κατευθυντήριου οδικού χάρτη που μπορεί να οδηγήσει σε εγγράμματους πολίτες. Αναδεικνύεται λοιπόν σε άμεση προτεραιότητα για την εξασφάλιση της διατήρησης και αειφόρας χρήσης της παράκτιας ζώνης, η περιβαλλοντική εκπαίδευση και η ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών για περιβαλλοντικά θέματα που αφορούν το θαλάσσιο περιβάλλον.
Περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος
Τα παιδιά είναι η επόμενη γενιά που καλείται να προστατεύσει το θαλάσσιο περιβάλλον. Το κλειδί για τη διαμόρφωση των αυριανών ενεργών πολιτών με οικολογική συνείδηση και γνώσεις σχετικές με το περιβάλλον, ώστε να συμμετέχουν πλήρως στην κοινότητα και στην ευρύτερη κοινωνία, είναι η ευαισθητοποίηση των παιδιών για το θαλάσσιο περιβάλλον.
Η συμπερίληψη του ΘΓ στο σχολικό πρόγραμμα είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη ενός μέλλοντος στο οποίο ενσωματώνονται βιώσιμα πρότυπα ζωής εντός των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών.
Οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε τους αυριανούς πολίτες να αναγνωρίσουν τη σημασία της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος για τη διατήρηση των υπηρεσιών που προκύπτουν από τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο πλαίσιο του έργου «Πανδώτειρα»
Μέσα από πρακτικές δραστηριότητες και εκπαιδευτικά παιχνίδια, η ομάδα του Ευρωπαϊκού έργου «Πανδώτειρα» ενημερώνει τα παιδιά για τον κόσμο της θάλασσας και τους δίνει την ευκαιρία να εμβαθύνουν στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Τα παιδιά μαθαίνουν για τον κύκλο ζωής των θαλάσσιων προστατευόμενων ειδών, όπως η μεσογειακή φώκια και οι θαλάσσιες χελώνες, τη διατροφή τους, τους κινδύνους και τις απειλές που δέχονται στη Μεσόγειο. Επιπρόσθετα, ενημερώνονται για τις δράσεις που ακολουθεί το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ) για την προστασία των θαλάσσιων προστατευόμενων ειδών αλλά και των οικοτόπων που ζουν αυτά τα είδη. Ταυτόχρονα, τα παιδιά μαθαίνουν απλές πρακτικές που μπορούν να ακολουθήσουν για να συνεισφέρουν στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Το υλικό που ετοιμάστηκε στο πλαίσιο του έργου «Πανδώτειρα» και αφορά τη μεσογειακή φώκια, δημιουργήθηκε από φοιτητές και φοιτήτριες των προγραμμάτων σπουδών Δημοτικής Εκπαίδευσης, Οπτικής Επικοινωνίας και Interior Design του Πανεπιστημίου Frederick, σε συνεργασία με το ΤΑΘΕ. Απευθύνεται σε παιδιά δημοτικού από την 4η μέχρι και την 6η τάξη Δημοτικού, καθώς και για τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου (Α-Γ). Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, οι μαθητές δουλεύουν σε υπο-ομάδες, περνώντας από όλες τις διαθέσιμες δραστηριότητες. Το πρόγραμμα μπορεί να παρουσιαστεί από εταίρους του έργου Πανδώτειρα σε κάθε τμήμα ξεχωριστά ή σε ομάδα των 30 παιδιών το μέγιστο, και συνήθως έχει διάρκεια περίπου 80 λεπτά (2 εκπαιδευτικές περιόδους).
Η ομάδα του έργου παρουσιάζει επίσης σε παιδιά προδημοτικής αλλά και δημοτικής εκπαίδευσης (ηλικιών 4 – 12χρ.) εκπαιδευτικά παιχνίδια αφιερωμένα στις θαλάσσιες χελώνες, τα οποία δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο παλαιότερου Ευρωπαϊκού έργου (LIFE EUROTURTLES).
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα προσφέρονται στα σχολεία χωρίς καμία χρέωση, από προσωπικό του Τμήματος Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών, του Terra Cypria και της ΟΠΟΚ (εταίρων του έργου «Πανδώτειρα»).
Η συνεισφορά του έργου «Πανδώτειρα» στην εκπαίδευση και τον θαλάσσιο εγγραμματισμό
Το «Πανδώτειρα» είναι ένα έργο διάρκειας 10 χρόνων, το οποίο ασχολείται με τη διαχείριση του δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο και στοχεύει στο να καταστεί το δίκτυο πιο αποτελεσματικό, λειτουργικό και βιώσιμο. Συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με συντονιστή το Τμήμα Περιβάλλοντος, ενώ στο έργο συμμετέχουν ακόμη 13 συνεργαζόμενοι φορείς από Κυβερνητικά Τμήματα, Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς και ιδιωτικές εταιρείες. Ένας από τους εταίρους είναι και το ΤΑΘΕ.
Από τον Μάϊο του 2022, εταίροι του Πανδώτειρα υπό την καθοδήγηση και συντονισμό του ΤΑΘΕ, έχουν μέχρι σήμερα παρουσιάσει τα διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε 29 σχολεία ανά το Παγκύπριο. Πέραν των 2336 μαθητών και μαθητριών έχουν ενημερωθεί για τα προστατευόμενα θαλάσσια είδη και το θαλάσσιο περιβάλλον.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα παιχνίδια, επικοινωνήστε μαζί μας στο info@pandoteira.cy.
Συγγραφή: Δρ. Μαρία Χρίστου (Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών)
Επιμέλεια: Διαχειριστική Ομάδα Έργου “Πανδώτειρα”
Φωτογραφία τίτλου: Πανεπιστήμιο Frederick
